ՄԱՐԻՆԱ ՈՍԿԱՆՅԱՆՑ (1934–2024)
Անցյալ հոկտեմբերի 4-ին «Սոյուզմուլտֆիլմի» գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Կապկովն իր Տելեգրամ ալիքում գրեց. «Այս գիշեր կյանքից հեռացավ «Սոյուզմուլտֆիլմի» ևս մեկ լեգենդ՝ զարմանահրաշ մուլտիպլիկատոր Մարինա Կոնստանտինովնա Ոսկանյանցը…»։
Խորհրդային անիմացիոն կինոյի վետերան, ավելի քան 100 ֆիլմի մասնակից, Ռուսաստանի Դաշնության վաստակավոր արտիստ Մարինա Ոսկանյանցը ծնվել էր 1934-ի հունվարի 2-ին, Մոսկվայում, հայ հոր և ռուս մոր ընտանիքում։ Հայրական պապը՝ Մկրտիչ Ոսկանյանցը, ծագումով եղել է Նախիջևանից, մայրը՝ Փառանձեմը, Ագուլիսից։ Հայրը՝ Կոնստանտին (Կարապետ) Ոսկանյանցը, եղել է նկարչական ցուցահանդեսների պատասխանատու Մոսկվայում, մահացել է 1936-ին, երբ Մարինան եղել է ընդամենը երկու տարեկան։ Աղջիկը մանկուց սիրել է մուլտֆիլմեր ու պար, սովորել է Պիոներների պալատի գեղարվեստական ստուդիայում։ 1939 թվականին՝ հինգ տարեկանում, առաջին անգամ դիտել է Ուոլթ Դիսնեյի մուլտֆիլմերը։ «Մինչ ֆիլմի ցուցադրությունը կինոթատրոնում համերգ էր։ Պարում էր մոտ յոթ տարեկան մի տղա՝ կարմիր վերնաշապիկով, ոսկե գոտիով։ Ու ես նույնիսկ չգիտեմ, թե ո՛րն ավելի ուժեղ ազդեցություն թողեց ինձ վրա՝ Դիսնեյը, թե այս տղան»,– պատմել է Ոսկանյանցը: Աղջիկը երկար ժամանակ չի կարողացել կողմնորոշվել, թե կինոյից և պարից ո՛րն է իրեն ավելի հոգեհարազատ, ուստիև գրեթե միաժամանակ ընդունվել է թե՛ Լյուդմիլա Ալեքսեևայի Ներդաշնակ մարմնամարզության դպրոցը, թե՛ հետևել «Սոյուզմուլտֆիլմին» կից գործող նկարիչ-մուլտիպլիկատորների դասընթացներին։ Ուստիև պատահական չէ, որ Ոսկանյանցի ձևավորած մուլտֆիլմերում պլաստիկան և պարային համարները հասել են բացարձակ բնականության և կատարելության։
1952 թվականին Դելիում միջազգային ցուցահանդեսում որպես նկարչուհի ստացել է առաջին մրցանակ։ 1956–1958 թթ. ուսումնառության տարիներին նա աշակերտել է ճանաչված մուլտիպլիկատորներ Ֆեոդոր Խիտրուկին, Ռոման Դավիդովին, Լև Միլչինին և Պերճ Սարգսյանին։ «Սոյուզմուլտֆիլմ» կինոստուդիայում Ոսկանյանցն աշխատել է 1959-1991 թթ., հետագայում դասավանդել ՎԳԻԿ-ում։ «Մ. Ոսկանյանց» անունը շատերս ենք նկատել խորհրդային մի շարք մուլտֆիլմերի ենթագրերում։ Նա մասնակցել է այնպիսի ճանաչված և սիրված մուլտֆիլմերի ստեղծմանը, ինչպիսիք են «Մատնաչափիկը», «Երկնագույն շնիկը», «Հովվուհին և ծխնելույզ մաքրողը», «Մարիա, Միրաբելլա», «Բրեմենյան երաժիշտները», «Անագե տոկուն զինվորիկը», «Մեծ անախորժություն», «Հեքիաթ ոսկե աքաղաղի մասին», «Ֆիլմ, ֆիլմ, ֆիլմ», «Չսովորած դասերի երկիրը», «Կուզիկ քուռկիկը», «Երեքը Պրոստոկվաշինոյից», «Մարդուկ-Ջարդուկը», «Կախարդական մատանին», «Անգետիկը Լուսնի վրա», «Կար-չկար մի շուն», «Երրորդ մոլորակի գաղտնիքը», «Կախարդական մատանին», «Երեք հաստլիկները», «Լոլո պինգվինիկի արկածները» և այլն։ Ըստ Սերգեյ Կապկովի՝ պարային տեսարանների մեջ մասնագիտացած Ոսկանյանցի «այցեքարտը» տոնածառի շուրջ Մաշայի ավելով պարն է «Մարդուկ-Ջարդուկը» մուլտֆիլմում։
Մարինա Ոսկանյանցը երբեք կապը չի կտրել պարարվեստի հետ՝ մնալով Ներդաշնակ մարմնամարզության դպրոցի անդամ և մասնակցելով նրա բեմադրություններին ու կոմպոզիցիաներին (օրինակ՝ «Օրփեոսին», 1963, 1969 և 2008 թթ.)։ Երեք անգամ արժանացել է Ռուսաստանի լավագույն մուլտիպլիկատորի կոչման։ Սուզդալի փառատոնում ներդրած իր ավանդի համար արժանացել է պատվավոր մրցանակի։ Ամուսնացած է եղել քանդակագործ Օլեգ Պոդգորսկու հետ, նրանց դուստրը՝ Տատյանյա Պոդգորսկայան, գնացել է մոր հետքերով, դարձել նկարիչ-մուլտիպլիկատոր, Ազգային անիմացիոն մրցանակի դափնեկիր է։
Կյանքում և աշխատանքում խստապահանջ, գնահատականների և շփումների մեջ խիստ Մարինա Ոսկանյանցն ապրեց ստեղծագործությամբ լեցուն 90 տարի՝ իր անունը մշտապես թողնելով խորհրդային մուլտիպլիկացիայի պատմության մեջ որպես տաղանդավոր նկարիչ-անիմատոր, պարային տեսարանների վարպետ բեմադրիչ…
ԱՐԾՎԻ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ
MARINA VOSKANYANTS (1934-2024)
On October 4 of this year, Sergei Kapkov, the chief editor of Soyuzmultfilm animation studio, wrote in his Telegram channel: “Tonight, another legend of Soyuzmultfilm, the incredible animator Marina Voskanyants, passed away…”
A veteran of Soviet animated cinema, Marina Voskanyants participated in over 100 films and was recognized as an Honored Artist of the Russian Federation. She was born on January 2, 1934, in Moscow, to an Armenian father and a Russian mother. Her paternal grandfather, Mkrtich Voskanyants, hailed from Nakhichevan, while her grandmother, Parandzem, came from Agulis. Her father, Konstantin (Karapet) Voskanyants, managed art exhibitions in Moscow. He passed away in 1936 when Marina was just two years old. From a young age, Marina was passionate about both cartoons and dance, studying at the art studio of the Palace of Pioneers. In 1939, at the age of five, she experienced Walt Disney’s cartoons for the first time. “Before the film screening, there was a concert in the cinema. A boy around seven years old, dressed in a red shirt with a golden belt, was dancing. I am not even sure which of the two had a stronger impact on me: Disney or that boy,” Voskanyants recalled. For a long time, she struggled to choose between cinema and dance, ultimately enrolling in both Lyudmila Alexeyeva’s Rhythmic Gymnastics School and animation courses at Soyuzmultfilm. This dual training contributed to the naturalness and perfection of the dance sequences in her animated films.
In 1952, Marina Voskanyants won her first prize as a painter at an international exhibition in Delhi. From 1956 to 1958, during her studies, she trained under renowned animators Fyodor Khitruk, Roman Davydov, Lev Milchin, and Perch Sargsyan. Voskanyants worked at Soyuzmultfilm from 1959 to 1991 and later taught at VGIK. Many recognize the name “M. Voskanyants” in the credits of numerous Soviet animated films. She contributed to beloved works such as “Thumbelina,” “Blue Puppy,” “The Shepherdess and the Chimney-Sweep,” “Maria, Mirabella,” “Town Musicians of Bremen,” “The Steadfast Tin Soldier,” “Big Troubles,” “The Tale of the Golden Cockerel,” “Film, Film, Film,” “The Land of Unlearned Lessons,” “The Little Humpbacked Horse,” “Three from Prostokvashino,” “The Nutcracker,” “The Magic Ring,” “Dunno on the Moon,” “The Three Fat Men,” “The Mystery of the Third Planet,” “The Adventures of Lolo the Penguin,” and many others. According to Sergei Kapkov, Voskanyants’ “business card” was Masha’s dance with a broom around the Christmas tree in “The Nutcracker.”
Marina Voskanyants never severed her connection with dance, remaining involved with the Rhythmic Gymnastics School and participating in its productions (such as “Orpheus” in 1963, 1969, and 2008). Voskanyants was awarded the title of Russia’s Best Animator three times and received an honorary prize at the Suzdal Festival for her contributions. She was married to sculptor Oleg Podgorsky, and their daughter, Tatyana Podgorskaya, followed in her mother’s footsteps as an artist-animator and laureate of the National Animation Award.
Demanding in life and work, and strict in her evaluations and interactions, Marina Voskanyants lived a creative life for 90 years, leaving an indelible mark on the history of Soviet animation as a talented animator and master of choreographic scenes.
ARTSVI BAKHCHINYAN